„Każdy ma prawo do samostanowienia o swoim życiu intymnym, o ile nie narusza praw i dobra innych osób” (Nomejko, Dolińska-Zygmunt, 2019, s. 15). Stwierdzenie to narodziło się z rewolucji w podejściu do zdrowia seksualnego rozpoczętego w połowie XX wieku. Na przełomie wieków zdrowie seksualne było jednak raczej utożsamiane z gotowością do odbycia stosunku seksualnego, a konkretniej sprawnością narządów płciowych, a co za tym idzie płodnością. Każde zachowania seksualne odbiegające od przyjętych norm społecznych np. masturbacja, zachowania homoseksualne, a nawet stosunki pozaprokreacyjne były piętnowane, a w wielu przypadkach nawet karane prawnie. Z wyjątkowo srogą represją była karana seksualność kobiet (Lew-Starowicz, 2010).
Wyróżnia się dwa modele zdrowia: biomedyczny i holistyczno-funkcjonalny. Zdrowie seksualne jest ich integralną częścią. Model biomedyczny wywodzący się z dualizmu kartezjańskiego dominował przez wiele wieków. Przyrównuje człowieka do maszyny, w której części trzeba naprawiać lub wymieniać, aby funkcjonowała sprawnie. Model Holistyczno-funkcjonalny przedstawia człowieka całościowo, jego organizm jest układem dynamicznym podlegającym samoregulacji oraz regulacji zewnętrznej (Nomejko, Dolińska-Zygmunt, 2019). Człowiek jest w tym schemacie podmiotowy i dostosowuje się do środowiska, potrafi rozwijać i odnawiać swoje zasoby odpornościowe. W modelu tym odwrotnie niż biomedycznym centralne znaczenie stanowi zdrowie i jego wyznaczniki, a nie zaburzenia i czynniki chorobotwórcze (Dolińska-Zygmunt, 2001). Można sobie wyobrazić funkcjonowanie w tym modelu jako pewne continuum, po którym człowiek „porusza” się w trakcie życia. Na jednym końcu jest zdrowie na drugim choroba. Kierunek nie jest z góry określony. Istnieją zachowania prozdrowotne, a na zdrowie składa się wiele czynników. Integralną częścią tak rozumianego zdrowia jest zdrowie seksualne, którego relacja z pozostałymi jego elementami jest dwukierunkowa i w ciągłej zależności. Podejście holistyczne jest także podstawą współczesnej definicji prezentowanej przez Światową Organizację Zdrowia:
„[…] zdrowie seksualne jest stanem fizycznego, emocjonalnego, psychicznego i społecznego dobrego samopoczucia w odniesieniu do seksualności. Nie jest to tylko brak choroby, zaburzenia czy kalectwa. Zdrowie seksualne wymaga pozytywnego i pełnego szacunku podejścia do seksualności i partnerskich relacji seksualnych, a także możliwości posiadania przyjemnych i bezpiecznych doświadczeń seksualnych, bez przymusu, dyskryminacji i przemocy” (World Health Organization, 2010, s.1).
Warto zauważyć, że w przedstawionej definicji zdrowie seksualne określane jest nie tylko z perspektywy zdrowia fizycznego, a co za tym idzie braku choroby, ale także stanu psychicznego, emocjonalnego i społecznego. Podkreśla się także pozytywny stosunek do seksualności oraz możliwość odczuwania przyjemności.
Warto zadbać o własne zdrowie seksualne, pogłębiać wiedze na jej temat, a także konsultować wątpliwości z seksuologiem lub psychologiem.
Źródła:
Nomejko, A. Dolińska-Zygmunt, G. (2019). Satysfakcja seksualna kobiet i mężczyzn w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości – uwarunkowania psychospołeczne. Kraków: Impuls.
Lew-Starowicz, Z. (2010). Psychospołeczne podstawy seksualności W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.). Podstawy seksuologii. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Dolińska-Zygmunt, G. (red.) (2001). Podstawy psychologii zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
World Health Organization, (2010). Measuring sexual health: Conceptual and practical considerations and related indicators. Geneva: World Health Organization. Dostępne w internecie:https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/70434/who_rhr_10.12_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp 15.03.2023].
